IRAKASLEA
Xabier Irujo Ametzaga
GAIA
Genozidioaren inguruan
(Euskaraz)
Xabier Irujok genozidio kontzeptuaren inguruko hausnarketa historiko eta juridikoa eskainiko du hitzaldi honetan. Lehenik eta behin, hitzaren jatorria eta esanahia azalduko ditu, kontzeptua sortu zuen Raphael Lemkin jurista poloniarraren ikuspegitik abiatuta. Lemkinek genozidioa herri edo talde baten suntsipen sistematiko eta asmozkoa gisa definitu zuen, ez soilik erailketa fisikoaren bidez, baita kultura, hizkuntza, erlijio edo egitura sozialaren suntsipenaren bitartez ere.
Irujok azalduko du nola eta zergatik aplikatzen zaion definizio hori 1936an Euskal Herrian izandako gertakariei. Zehazki, frankismoaren euskaldunen kontrako errepresio politiko, militar, sozial eta kulturalak genozidioaren irizpideekin bat egiten dutela erakutsiko du.
Ondoren, gaur egungo gatazka armatuak aztertuko ditu, Gazako egoera bereziki, eta argudiatuko du zergatik har daitekeen genozidiotzat nazioarteko zuzenbidearen ikuspegitik.
Hitzaldiak genozidioaren kontzeptua egungo testuinguruetara ekarriko du, memoria historikoa eta giza eskubideen defentsa uztartuz, eta ikuspegi kritiko eta humanistatik galdera zorrotzak planteatuz nazioarteko komunitatearen erantzunaren inguruan.
DATA
2026ko apirilaren 30ean
APUNTEAK
Xabier Irujo Ametzaga
Arantxa Ametzagaren semea da. Caracasen (Venezuelan) jaio zen erbestean.
Irujo Nevadako Unibertsitateko Renoko Euskal Ikerguneko zuzendaria da, eta bertan genozidio ikasketetako katedratikoa da. Liverpooleko Unibertsitateko lehen Manuel Irujo irakasle bisitaria izan zen, eta Massachusettseko Amherst Unibertsitateko William Douglass Katedrako eta Boise State Universityko Eloise Garmendia Katedrako irakasle bisitaria ere izan da. Filologian, Historian eta Filosofian lizentziatua, bi doktorego ditu historian eta filosofian.
Graduondoko eta doktoregoko ikasle askoren tutoretza izan du eta doktorego-tesi batzorde ugari zuzendu ditu. Irujok Amerikako eta Europako hogeitahamar unibertsitateetan eman ditu hitzaldiak, baita erakunde akademiko edo kulturaletan ere (gobernuak, parlamentuak, museoak eta liburutegiak).
Europako eta Amerikako sei argitaletxe akademiko eta unibertsitateko batzorde zientifikoetako parte da. Irujok hogei liburu baino gehiago eta artikulu ugari idatzi ditu aldizkari espezializatuetan, eta nazio eta nazioarteko sariak eta aintzatespenak jaso ditu.
Euskal historiarekin eta politikarekin zerikusia duten gaiak argitaratu ditu, eta bere ibilbidean genozidio-ikasketetan espezializatu da sarraski fisiko eta kulturalean arreta jarriz.
Azken hogei urteak Gernikako bonbardaketaren azterketari eskaini ditu eta Gernikako Dokumentazio Zentroarekin elkarlanean aritu da bonbardaketaren inguruko artxibo-materialaren bila. Ikerketa horien emaitza dira Gernikako bonbardaketari eta euskal erbeste politikoari buruzko bere bi trilogiak.
Bere azken liburuen artean ondoko hauek nabarmentzen ditugu: Charlemagne’s Defeat in the Pyrenees: The Battle of Rencesvals (Amsterdam University Press, Amsterdam, 2021), Historia jurídica de la lengua vasca (HAEE, Bilbao, 2022), Gernika: Genealogy of a Lie (Sussex Academic Press, 2019).